Początki szkoły (1906 - 1918)
Pod wpływem rozwoju wydarzeń rewolucyjnych w Królestwie Polskim władze carskie zezwoliły w październiku 1905 r. na zakładanie szkół prywatnych z polskim językiem wykładowym (historia i geografia Rosji miały być nadal wykładane po rosyjsku). Natychmiast po carskim ukazie tolerancyjnym siostry Maria i Aleksandra Gajl podjęły pionierską działalność na rzecz polskiego szkolnictwa.
Szkoła w dwudziestoleciu międzywojennym (1918 - 1939)
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. przystąpiono do usunięcia szkód materialnych spowodowanych wojną oraz uzupełnienia składu grona nauczycielskiego. Po uruchomieniu zajęć szkolnych unowocześniono metody nauczania i wychowania. Początkowo utworzono pracownie fizyczne, chemiczne i przyrodnicze. Powstałe w 1925 r. „Koło Przyjaciół Młodzieży Marii Gajl w Radomiu” wydzierżawiło w 1926 r. dwie działki leśne w Garbatce.
Czytaj więcej: Szkoła w dwudziestoleciu międzywojennym (1918 - 1939)
Szkoła w okresie okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945)
Po wybuchu II wojny światowej Niemcy zajęli budynek szkolny (09.09.1939 r.). W listopadzie 1939 r. gimnazjum i liceum Marii Gajl umieszczono w wynajętym domu przy ul. Piłsudskiego 14, a szkołę powszechną przy ul. Piłsudskiego 3. W dniu 09.01.1940 r. władze policyjne zamknęły szkołę, zakazując dalszej nauki. Dzięki inicjatywie i dobrej woli nauczycieli, młodzieży i rodziców powstały tajne komplety nauczania, które w lutym 1940 r. włączono w sieć tajnego nauczania w Generalnym Gubernatorstwie.
Czytaj więcej: Szkoła w okresie okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945)
Szkoła w latach 1945 - 1949
Po zakończeniu wojny szkoła powróciła do budynku przy ul. Traugutta 44. Otwarto 6-klasową szkołę powszechną (upaństwowioną w połowie 1945 r.), 4-letnie gimnazjum, 2-letnie liceum typu humanistycznego, matematyczno - fizycznego i przyrodniczego oraz Koedukacyjne Gimnazjalne i Licealne Klasy Przyspieszone (1945 – 1946).
Tablica pamiątkowa poświęcona absolwentkom Szkoły
Historia tablicy pamiątkowej poświęconej absolwentkom Gimnazjum Żeńskiego Marii Gajl, sanitariuszkom poległym i zmarłym w służbie dla Ojczyzny w latach 1917-1920.
W Zakładach Naukowych Żeńskich Marii Gajl (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego) w Radomiu przy ulicy Długiej (obecnie Traugutta) w dniu 20 maja 1934 roku, podczas uroczystości poświęcenia nowego gmachu tegoż zakładu naukowego, założonego w 1906 roku, odsłonięta została tablica pamiątkowa poświęcona czterem wychowankom - bohaterkom tej szkoły, poległym i zmarłym w ofiarnej służbie dla Ojczyzny w latach 1917-1920.
Czytaj więcej: Tablica pamiątkowa poświęcona absolwentkom Szkoły
Przebieg uroczystości odsłonięcia tablicy
Przebieg uroczystości związanych z odsłonięciem tablicy pamiątkowej poświęconej absolwentkom
Gimnazjum Żeńskiego Marii Gajl, sanitariuszkom poległym i zmarłym w latach 1917-1920.
Inicjatorami dzieła odtworzenia i wmurowania tablicy pamiątkowej w III Liceum Ogólnokształcącym im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu byli nauczyciele historii: Anna Prokop i Przemysław Bednarczyk. Dyrektor Szkoły Danuta Sawicka objęła patronat nad projektem „Przywróćmy Pamięć”, który skierowany został do mieszkańców Radomia, a w szczególności do radomskiej młodzieży i nauczycieli.
Organizacja funkcjonowania szkoły w latach 1950 - 2010
W 1950 r. powstała Szkoła Ogólnokształcąca stopnia podstawowego i licealnego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (koedukacyjna). Na jej miejsce utworzono w 1960 r. Szkołę Podstawową i Liceum Ogólnokształcące nr 1, któremu w 1964 r. nadano imię płk. Dionizego Czachowskiego. W 1961 r. Sejm uchwalił „Ustawę o systemie oświaty” wprowadzającą 8-letnią szkołę podstawową i pozostawił 4-letnie liceum ogólnokształcące.
Czytaj więcej: Organizacja funkcjonowania szkoły w latach 1950 - 2010
