Założycielka i przełożona Zakładów Naukowych Żeńskich Marii Gajl w Radomiu

„Podjęła pionierską działalność na rzecz polskiego szkolnictwa, z polskim językiem nauczania, natychmiast po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. Początkowo otworzyła trzyklasową szkołę żeńską, niebawem przekształconą w siedmioklasową, z językiem wykładowym polskim. Dla dziewcząt mieszkających poza Radomiem otworzyła internat. Lekcje historii i literatury polskiej prowadzone były konspiracyjnie.

 Dynamiczny rozwój placówek został zahamowany przez wybuch I wojny światowej. Maria Gajl weszła w skład Komisji Szkolnej, której celem była troska o likwidowane szkoły. Przyjęła wówczas do swego gmachu żeńskie oddziały Seminarium Nauczycielskiego i objęła ich kierownictwo, dzieląc czas i siły między dwie szkoły. W latach 1917 - 1918 przekształciła siedmioklasową szkołę w ośmioklasowe gimnazjum z prawami szkół państwowych, co gwarantowało wstęp na uniwersytet.

Po odzyskaniu niepodległości nastąpił dynamiczny rozwój placówki. W 1932 r. Maria Gajl otworzyła szkołę podstawową. Od tej daty obydwie szkoły przyjęły nazwę: „Zakłady Naukowe Żeńskie Marii Gajl w Radomiu”. Budynek przy ul. Traugutta poważnie rozbudowano w latach 1933 - 1936, powstały w nim liczne pracownie specjalistyczne. W trosce o zdrowie młodzieży Przełożona zorganizowała w Garbatce rodzaj domu wypoczynkowego. Willa „Radosna” była miejscem wakacyjnego wypoczynku za opłatą bądź bezpłatnie.

W 1936 r., w pięćdziesiątą rocznicę swojej pracy pedagogicznej, Maria Gajl odeszła ze stanowiska. Całe dorosłe życie związana była ze szkołą. Pozostała we wdzięcznej pamięci społeczeństwa radomskiego i kilku pokoleń wychowanek nie tylko jako świetny pedagog, ale i jak życzliwa opiekunka, troskliwa przyjaciółka, ofiarna Polka, najszlachetniejszy człowiek.”
(„Cmentarz Rzymskokatolicki w Radomiu przy dawnym Trakcie Starokrakowskim obecnie ul. B. Limanowskiego”, część I, Radom 1997).

Po objęciu kierownictwa gimnazjum w 1936 r. przez Helenę Nurczyńską, Maria Gajl nie straciła kontaktu ze szkołą i młodzieżą. Uczestniczyła w pracach Komitetu Rodzicielskiego. Bezinteresownie pomagała niektórym uczennicom w nauce. Sprawowała opiekę nad młodzieżą na koloniach letnich w Garbatce. W listopadzie 1936 r. została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi za działalność w zakresie  pracy pedagogicznej, oświatowej i społecznej.

Maria Gajl zmarła we wrześniu 1945 r. Jej śmierć pogrążyła w smutku rodzinę, liczne grono byłych wychowanek, współpracowników oraz wielu mieszkańców Radomia. W przemówieniach wygłoszonych w czasie uroczystości pogrzebowych zwrócono uwagę na wielkie zasługi i osiągnięcia Marii Gajl w rozwoju szkolnictwa i wychowaniu młodzieży na dobrych obywateli Polski.

Maria Gajl spoczywa na Cmentarzu Rzymskokatolickim w Radomiu przy ulicy B. Limanowskiego 72 (kwatera 12A).
(Na podstawie pracy Jadwigi Cyrańskiej, „Szkic historyczny Zakładów Naukowych Żeńskich Marii Gajl w Radomiu w latach 1906 – 1949”).