Napoleon Stanisław Adam Feliks Zygmunt Krasiński hrabia herbu Ślepowron (ur. 19 lutego 1812 roku w Paryżu, zm. 23 lutego 1859 roku także w Paryżu) to jeden z trzech wieszczów, największych poetów polskiego romantyzmu. Debiutował w 1828 roku jako autor przepojonych makabrą opowieści gotyckich. Już wtedy ujawniły się najbardziej charakterystyczne cechy jego pisarstwa: obsesja cierpienia, zagłady i śmierci. Wewnętrzny konflikt między życiowym konwenansem a etosem romantycznej walki narodowowyzwoleńczej dały obfity plon w postaci twórczości literackiej pełnej frenezji, obrazów piekielnych oraz dysonansów na tle religijnym i społecznym. W późniejszym czasie – około roku 1847, wraz z wydaniem „Ostatniego” – wieszcz zastąpił skrajną rozpacz dotychczasowych dzieł przesłaniem etyki chrześcijańskiej, która z czasem, uzupełniona o myśl mesjanistyczna, przerodziła się w żarliwe nawiązania do ewangelicznej miłości.

"Nie-Boska komedia” – dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego napisany w roku 1833, wydany w 1835 w Paryżu (później kilkakrotnie wznawiany). Początkowo utwór miał nosić tytuł „Mąż”, miał być także pierwszą częścią trylogii. Tytuł, inspirowany dziełem Dantego („Boska Komedia”), może być interpretowany w dwojaki sposób: określa historię jako dzieło ludzkości lub ukazuje komedię dziejącą się bez boskiej interwencji, przeczącą planom boskim. Jak uważał autor, działania człowieka są względne i ostatecznie poddane woli Boga. Tak więc dwie skrajnie odmienne racje tracą w utworze na swym znaczeniu w obliczu interwencji Absolutu. Najważniejszym problemem poruszanym w dziele Krasińskiego jest konflikt polityczno-społeczny, czyli - jak pisał – walka arystokratów i demokratów. W utworze zawarta jest także krytyka typowo romantycznego nastawienia wobec rzeczywistości. Akcja dramatu rozgrywa się w przyszłości. Pisząc go, autor korzystał z wiedzy o wydarzeniach rewolucji francuskiej: walkach jakobinów, sektach i nowych doktrynach.

W bibliotece szkolnej III Liceum Ogólnokształcącego im. płk. Dionizego Czachowskiego posiadamy dwa bardzo stare wydania ,,Nie-Boskiej komedii”, które pochodzą z 1908 roku. Odznaczają się one nietypową i bardzo charakterystyczną pisownią widoczną m. in. w tytule dramatu - ,,Nie-Boska komedya”. Zachowane wydania pochodzą z dwóch różnych wydawnictw oraz drukarni. Obie książki posiadają również pieczątki siedmioklasowego Zakładu Naukowego Żeńskiego oraz ośmioklasowego Gimnazjum Żeńskiego Marji Gajl (dzieła posiadały wówczas numery inwentarzowe 2165 oraz 2079). Na stan księgozbioru biblioteki szkolnej III Liceum Ogólnokształcącego w Radomiu zostały wprowadzone w latach 60. XX wieku, przypisano im wówczas nowe numery, a mianowicie 1667 oraz 1668.

Pierwszy egzemplarz dramatu Zygmunta Krasińskiego posiada na stronie tytułowej nazwę serii wydawniczej, w ramach której wydano „Nie-Boską komedię” – „Wybór pisarzów polskich dla domu i szkoły”. Zwróćmy szczególną uwagę na specyficzny zapis i charakterystyczny dla tamtej epoki słowa ,,pisarze” oraz jego odmianę. To wyjątkowe wydanie opracował Henryk Galle, który był polskim historykiem literatury, krytykiem literackim, wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych i Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie.Współpracował z pismami „Ateneum” (1899-1901), „Przeglądem Bibliograficznym” (1905-1913), „Tygodnikiem Ilustrowanym” (1906-1911), „Przeglądem Pedagogicznym” (1925-1936) oraz cyklem wydawniczym „Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej” (1905-1914). Omawiane wydanie ukazało się w Warszawie w roku 1908, nakładem wydawnictwa Gebethnera i Wolffa w Krakowie.

Firma Gebethnera i Wolffa to warszawskie przedsiębiorstwo wydawnicze i księgarskie założone w 1857 roku przez Gustawa Adolfa Gebethnera i Augusta Roberta Wolffa przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie (Pałac Potockich), a później również w Krakowie. Istniało ono do 1950 roku. Działalność przedsiębiorstwa prowadzona była w trzech kierunkach: księgarstwo sortymentowe, hurt księgarski, wydawnictwo książek i nut. Wydawnictwo rozwijało się bardzo dynamicznie, w 1937 roku miało wydanych ok. 7010 pozycji książek w nakładzie 45 mln. egzemplarzy i ok. 7147 pozycji nut. Przedsiębiorstwo wydawało przede wszystkim klasykę literatury polskiej, publikowało też czasopisma takie, jak: „Kurier Warszawski”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Kurier Codzienny”. Za druk omawianego dzieła odpowiada drukarnia Jana Cotty w Warszawie zlokalizowana w ówczesnym czasie przy ulicy Kapucyńskiej 7. Z drukarnią tą wiąże się słynna w XIX wieku warszawska afera reklamowa. Prowadzona pod koniec XIX wieku przez rodzinę Koepkę drukarnia i firma reklamowa Jana Cotty, niestety, wykorzystywała swą monopolistyczną pozycję. Powołując się na umowę z miastem, którą dość swobodnie interpretowała, zwalczała wszelkie inne inicjatywy. Posługiwano się, jak donosiła oburzona sprawą prasa, szantażem i groźbą pozwów sądowych, doprowadzając w ten sposób kilku reklamowych konkurentów Jana Cotty do ruiny. Co więcej, świadcząc także usługi poligraficzne, na swoich słupach reklamowych firma ta nie chciała umieszczać reklam drukowanych u konkurencji. Co ciekawe, wydaje się, że wszystko działo się przy cichym przyzwoleniu urzędników miejskich. Na kontrakcie z firmą reklamową Jana Cotty Warszawa zarabiała rocznie ponad 4000 rubli. Nie było to wiele, zważywszy na fakt, że roczny dochód Jana Cotty tylko z wynajmowania 50 słupów reklamowych wynosił aż 24000 rubli. W tak burzliwych okolicznościach powstawała warszawska branża reklamowa. Firma Jana Cotty przetrwała do czasów II Rzeczpospolitej.

Drugi egzemplarz ,,Nie-Boskiej komedii” będący w zbiorach biblioteki szkolnej pochodzi z serii „Bibjoteczka Narodowa” (nr 47). Dzieło to ukazało się w roku 1912 drukiem wydawnictwa M. Arcta mieszczącego się w Warszawie przy ulicy Ordynackiej 5. Arctowie to rodzina księgarzy, wydawców i drukarzy. Początki działalności Arctów wiążą się ze Stanisławem Arctem (1818-1900), który 1836 roku otworzył w Lublinie księgarnię wraz ze składem nut, dzieł sztuki, materiałów piśmiennych i dewocjonaliów. Nieco później założył antykwariat oraz wypożyczalnię książek. 1855 roku rozpoczął działalność nakładczą, wydając powieści i książki pedagogiczne. 1881 roku firmę przejął jego bratanek, Michał Arct (1840-1916), który 1887 roku otworzył w Warszawie księgarnię, a w 1900 roku drukarnię. Poszerzył dotychczasowy profil wydawniczy o encyklopedie i literaturę dziecięcą. Po wrześniu 1939 roku drukarnia Arctów w Warszawie znalazła się pod zarządem niemieckim, 1943 roku część maszyn zezłomowano, 1944 roku drukarnia i archiwum firmy uległy całkowitemu zniszczeniu. Po wojnie firma prowadziła działalność do 1953 roku.

Omawiany egzemplarz opracował profesor Stanisław Tarnowski, który był polskim historykiem literatury, krytykiem literackim, publicystą politycznym, przywódcą konserwatystów krakowskich, profesorem i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezesem Akademii Umiejętności w Krakowie.Zajmował się historią literatury polskiego odrodzenia i romantyzmu, metodologią historii literatury, krytyką literacką. Z niechęcią odnosił się do literatury pozytywizmu i Młodej Polski. Zakres badań nad historią literatury poszerzył o historyków i pisarzy politycznych, sam badał dorobek Andrzeja Frycza Modrzewskiego. W badaniach kładł nacisk na portret psychologiczny autora, w mniejszym stopniu na jego biografię. Głównym dziełem Stanisława Tarnowskiego była „Historia literatury polskiej” (wydana w sześciu tomach w latach 1900-1907), stanowiąca pionierską prezentację historii kultury duchowej.

Agata Wieczorek, kl. 2C